Istočna Bosna - Najljepši je na svijetu moj rodni kraj

Za pojedince koji djeluju unutar kognitivne matrice negiranja genocida, alternativni narativi koji nastaju ovim oblikom nelegitimnog historijskog revizionizma mogu pomoći u ublažavanju kognitivne disonance između načina na koji čovjek želi zamisliti sebe ili svoju nacionalnu ili društvenu grupu i stvarnosti historije čiji zločini su očiti. U zajednicama u kojima je negiranje postalo politički i društveno uvriježen stav, nepoštivanje takvog stava može također ugroziti nečije materijalne interese.

Gubitak društvenih veza, društvenog položaja, pa čak i mogućnosti zaposlenja mogu biti posljedice za one koji se suprotstave dominantnom narativu negiranja. Za međunarodne aktere koji nemaju udjela u lokalnoj ili regionalnoj politici, ali i dalje istrajavaju u negiranju izvan dominantnog kognitivnog okvira i protivno globalnom konsenzusu, koristi od takvog stava su manje jasne.

Negiranje genocida u Srebrenici igra veliku ulogu u regionalnoj politici Balkana, posebno u Srbiji i Bosni i Hercegovini, gdje je duboko isprepleteno s pojmom odgovornosti. Dokumentacioni centar Republike Srpske za istraživanje ratnih zločina, zajedno s Biroom RS za odnose sa MKSJ, izdao je takozvani “Izvještaj o slučaju Srebrenica” 2002. godine. Među višestrukim uvredljivim tvrdnjama iz Izvještaja navodi se da u Srebrenici nije ubijeno više od 2.000 Bošnjaka, te da su svi bili naoružani vojnici, a ne civili. 

Upućujući na genocid u cijelosti kao na "navodni masakr", u Izvještaju se optužuje Međunarodni odbor Crvenog krsta da je izmišljao nalaze o Srebrenici. Osuđen od Ujedinjenih naroda i Međunarodne krizne grupe kao slučaj historijskog revizionizma, ovaj je izvještaj bio tek prvi u opsežnom nizu službenog negiranja genocida u Srebrenici.

U kratkom periodu u toku 2004. godine izgledalo je kao da je postignut određeni napredak ka priznavanju genocida u Srebrenici u ime vlade RS. Pod pritiskom Visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu krajem 2003. osnovana je komisija RS za provođenje istrage o Srebrenici. Zvanično naslovljena kao “Komisija za istraživanje događaja u Srebrenici i oko nje između 10. i 19. jula 1995. godine”, komisija je konačno predala svoj konačni izvještaj u junu 2004. godine, nakon čega je usvojen dodatak u oktobru iste godine. Žestoko kritiziran od nacionalističkih elemenata vlasti RS, službeni izvještaj je priznao da su vojnici VRS-a ubili najmanje 7.000 muškaraca i dječaka u Srebrenici. Pozivajući se na „ograničeno vrijeme“ i potrebu da se „maksimiziraju resursi“, Komisija je također prihvatila „historijsku pozadinu i činjenice navedene u drugostepenoj presudi ‘Tužilac protiv Radislava Krstića’“, osuđenog pred MKSJ za „pomaganje i podstrekivanje u genocidu počinjenom u Srebrenici.”

Kasnije te godine, predsjednik RS Dragan Čavić lično je u ime vlasti RS uputio službeno izvinjenje: "Iz izvještaja se jasno vidi da su ogromni zločini počinjeni na području Srebrenice u julu 1995. godine. Vlada RS dijeli bol porodica srebreničkih žrtava, iskreno joj je žao i izvinjava se zbog tragedije.”

Međutim, ova zapanjujuća zabrinutost u vlasti RS bila je kratkotrajna. Nacionalistički elementi, koji su bili frustrirani izvještajem, ubrzo su postali čelnici Vlade RS. U martu 2008. godine, RS je započela finansiranje nevladine organizacije nazvane „Istorijski projekat Srebrenica“, registrovane u Holandiji. Svjesno oponašajući jezik i prakse zapadnih nevladinih organizacija povezanih s tranzicijskom pravdom i pomirenjem, „Istorijski projekat Srebrenica“ negirao je sudski utvrđene činjenice genocida u Srebrenici i nastojao preoblikovati događaje iz jula 1995. godine u okviru lažnog historijskog narativa.

U skladu s ovim službenim usklađivanjem sa stavovima iz prvog izvještaja RS o slučaju Srebrenica, Vlada RS u aprilu 2010. godine pokrenula je reviziju Izvještaja iz 2004. godine, tvrdeći da je bio produkt međunarodnih pritisaka i da je grubo preuveličao broj bošnjačkih žrtava u Srebrenici.

U godinama koje su uslijedile, članovi Vlade RS kontinuirano su širili revizionističke narative o genocidu u Srebrenici. Najglasniji, Milorad Dodik, aktuelni član Predsjedništva BiH iz reda srpskog naroda, nazvao je genocid u Srebrenici “izmišljenim mitom,” kao i “najvećom obmanom dvadesetog vijeka.” Osim što je opovrgnuo izvještaj za 2004. godinu i izvinjenje porodicama žrtava genocida u Srebrenici, Dodik je predvodio najnovije pseudohistorijske poduhvate kako bi ponovo napisao srebrenički narativ. 

Aktuelna predsjednica RS Željka Cvijanović podržala ga je u tim nastojanjima, uključujući i nedavnu konferenciju pod nazivom „Srebrenica, stvarnost i manipulacija“, na kojoj je tvrdila da se Srebrenica mora posmatrati u kontekstu zločina koje je Armija RBiH počinila nad bosanskim Srbima.

Aktuelni načelnik općine Srebrenica Mladen Grujičić, također glasni negator genocida iz 1995. godine, odbacuje presude međunarodnih sudova i pribjegava teorijama zavjere o žrtvama pokopanim u Memorijalnom centru u Potočarima.

Negiranje genocida u Srebrenici na sličan je način prisutno kod srbijanskog političkog establišmenta. U intervjuu na državnoj televiziji Crne Gore 2012. godine, Tomislav Nikolić, tadašnji predsjednik Srbije, izjavio je da “nije bilo genocida u Srebrenici.” Pod vođstvom njegovog nasljednika, predsjednika Aleksandra Vučića iz Srpske napredne stranke, srbijanska vlast i dalje odbija priznati događaje iz jula 1995. kao genocid, dok su ratni zločinci nakon odslužene kazne u Srbiji naišli na topao prijem i igraju istaknute uloge u političkom i javnom životu zemlje.

Prošle godine, 10. jula, dan uoči obilježavanja 24. godišnjice Srebrenice, srpski parlamentarac Vladimir Đukanović, također iz vladajuće Srpske napredne stranke, postavio je poruku na Twitteru: „Želim da čestitam srpskom narodu dan oslobođenja Srebrenice. Hvala generalu Ratku Mladiću na sjajno vođenoj vojnoj operaciji.”

Samo dva dana nakon ove poruke na Twitteru, Aleksandar Vulin, srpski ministar odbrane, izjavio je: “Srpski narod je preživeo genocide, a nije ga počinio.”

Osim ovih političara i medijskih kuća koje ih propagiraju, negiranje genocida u Srebrenici široko promoviraju vjerske, kulturne i obrazovne institucije, kako u Srbiji, tako i u RS. Srpska pravoslavna crkva aktivno pospješuje štetne oblike nacionalizma i u Srbiji i u RS, pri čemu je srpski patrijarh Irinej čak izjavio: “Srbija je gdje god Srbi žive.”

Izgradnja pravoslavne crkve na Budaku 2013. godine u blizini mezarja Memorijalnog centra Srebrenica - Potočari i masovne grobnice srebreničkih žrtava, osuđena je od šire međunarodne zajednice kao "besmislena provokacija", te je samo još jedan od načina na koji je Srpska pravoslavna crkva pomogla da se utvrdi srpski revizionistički narativ o Srebrenici nakon genocida. Slično tome, u školama i kulturnim centrima širom Srbije i RS djecu podučavaju alternativnoj historiji rata u Bosni i Hercegovini, mijenjajući historiju Srebrenice ili je u potpunosti izostavljajući.

Izvan okruženja regionalne balkanske politike, niz međunarodnih aktera također se bavi negiranjem genocida u Srebrenici. Rusija, Kina, Angola i Venecuela glasale su 2015. godine u Vijeću sigurnosti UN-a da se odbaci rezolucija kojom bi se događaji iz jula 1995. godine u Srebrenici formalno priznali kao genocid. Sve ove vlade trebale bi biti prepoznate po ovom gnusnom činu političkog kukavičluka. 

Ruska Federacija, pak, učinila je više nego bilo koja druga država na negiranju genocida i snaženju srpskog nacionalizma na Balkanu. Rusija je dugo pokušavala da podrije legitimitet Haškog tribunala ponavljajući srpske optužbe da je Tribunal podržavao antisrpske predrasude. Između ostalih pritužbi, Rusija je presude Haškog tribunala ozloglašenim bosansko-srpskim ratnim zločincima Radovanu Karadžiću i Ratku Mladiću nazvala „politiziranim.”

Ruski državni akteri koriste narative o dugogodišnjem historijskom, kulturnom i pravoslavnom srodstvu sa srpskim narodom kako bi proširili svoj utjecaj na Balkanu, kao dio svoje šire geopolitičke konfrontacije sa zapadnim silama.

U tom smislu, Rusija ne samo da doprinosi historijskim revizionističkim naporima nacionalista i političkih agenata koji se bave negiranjem genocida, već pruža finansiranje, naoružanje i vojnu obuku paravojnim i policijskim snagama u Srbiji i RS, stvarajući počinioce novog genocida.

Na Zapadu, gdje nedostaju i geopolitički interes i „historijsko-kulturno“ srodstvo sa Srbijom, negiranje genocida u Srebrenici i dalje postoji uglavnom u ekstremno ljevičarskim akademskim krugovima i medijima.

Možda je od zapadnjačkih revizionista najpoznatiji Noam Čomski(Chomsky), koji je izrazio snažno protivljenje intervenciji NATO-a koja je okončala bosanski rat. Čomski je, također, tvrdio da su koncentracioni logori RS, u kojima su bošnjački zarobljenici ubijani, mučeni i silovani, bili tek pretrpani „izbjeglički kampovi“. Čomski je napisao predgovor za knjigu pod nazivom “Politika genocida” koju su objavile kolege revizionisti Edvard Herman (Edward) i David Peterson, koja negira genocid u Srebrenici na osnovu pretjerane tvrdnje da su bosanski Srbi ubijali samo vojno sposobne muškarce. 

Herman je, također, napisao brojne revizionističke članke poput „Politika Srebrenice“ i „Srebrenički masakr je bila gigantska politička prevara“, čiji je koautor Džon Robels (John). Ostali istaknuti revizionisti u ovom lijevom intelektualnom taboru negatora genocida uključuju Johna Pilgera, Michaela Parentia, Jareda Israela, Tariqa Alia, Micka Humea i Dianu Johnston.

AVAZ